فهرست مطالب
فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پیاپی 182 (1386)
- تاریخ انتشار: 1386/04/28
- تعداد عناوین: 9
-
صفحه 1سفرنامه های سیاحان اروپائی که در قرن هفدهم میلادی به ایران آمدند، از جهت تعداد و سودمندی مطالبشان بسیارمشهورند؛از آن جمله، سفرنامه الئاریوس است.مولف، فردی تحصیل کرده بود و در دانشگاه لایپزیک زبان لاتین تدریس می کرد.از این رودر تدوین مطالب تنها به مشاهدات خود اکتفا نکرده بلکه شیوه تحقیق و تتبع را بکار گرفته است.مطالب سفرنامه بر جنبه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و سیاسی احتواء دارد.این شمول، امتیاز دیگری برای این کتاب محسوب می شود.
کلیدواژگان: سفرنامه های قرن هفدهم، سفرنامه الئاریوس، روابط تجاری عهد صفوی، اهداف سیاسی، اوضاع اجتماعی ایران -
صفحه 23درسالهای پایانی قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم، خلیج فارسی تا سال 1907 م. خلیج فارس صحنه رقابت قدرت های بزرگ اروپایی به ویژه روسیه و انگلستان گردید.از دهه1860م.روسیه، رقیب انگلستان، در سراسر قرن نوزدهم واوائل قرن بیستم با پیشروی به سوی آسیای مرکزی، هند را مورد تهدید قرارمی داد.دراوئل قرن بیستم تهدید نظامی روسیه نه تنها از مرزهای شمال غربی هند، سیستان و بلوچستان بلکه از طریق دریا نیز بود و آن، زمانی اتفاق افتاد که کشتی های جنگی و تجاری روسیه در اقیانوس هند و خلیج فارس پدیدار شدند.این در شرایطی بود که از دهه 1860م. بهبود سیستم ارتباطی ازجمله راه اندازی کابل دریایی خلیج فارس و به کارگیری کشتی بخار و باز شدن کانال سوئز بر نفوذ سیاسی و تجاری انگلستان در خلیج فارس افزوده بود.این رقابتها زمانی به اوج رسید که هر دو قدرت در صدد ایجاد پایگاه دریایی در خلیج فارس برآمدند.
کلیدواژگان: روسیه، انگستان، پایگاه دریایی، خلیج فارس، هند -
صفحه 39دوره غیبت در تاریخ حیات شیعه نقطه عطفی به شمار می آید چراکه جامعه شیعه را دچار حیرت ساخت.یکی از مسائل مستحدثه برای جامعه شیعی چگونگی ارتباط و همکاری با حکومت های مستقربود که از نظر کلامی، غاصب و جائر تلقی می شدند.این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش برآمده که فقی هان شیعه دوره آل بویه در ارتباط با این مساله جدید چگونه می اندیشیدند؟چگونه رفتار می کردند؟مبانی سیاسی، فکری و رفتاری آنها کدام است؟ در پاسخ به این پرسش ها فقی هان در عین غصبی دانستن حکومت های مستقر، برای بیرون رفت از بحران مبتلا به جامعه شیعی به همسازگری وهمکاری روی آوردند.از این رو، با بهره گیری از متون مختلف، فقی هان به دو دسته معتقدان به «همکاری محدود مشروط»و «همکاری مبسوط مشروط»تقسیم شده اند.
کلیدواژگان: آل بویه، شیخ صدوق، شیخ مفید، شریف مرتضی، شیخ طوسی -
صفحه 62مقاله حاضر مبین گزارش شمس الدین بیگ (سفیر عثمانی)از تحولات مشروطه خواهی در ایران است.وی به مدت سیزده سال(1326-1313 ه ق)مقام سفارت کبرای دولت عثمانی را در ایران داشته و هم چنین به مدت چند سال، برخوردار ازمقام «مقدمه السفرا» بوده است.همین موضوع، نشان دهنده جایگاه بالای او در نزد سفرای کشورهای دیگر و دستگاه حاکمه قاجاری می باشد.او دراین گزارش در مقام شاهد و ناظری بیرونی، تحلیل و برداشت خود از تحولات و جریان های مشروطه خواهی را برای دولت متبوع خود(عثمانی)ارائه نموده است.اهمیت گزارش حاضر دراین است که موضع رسمی دولت عثمانی-از زبان یکی از کارگزاران با تجربه و فهیم آن-درقبال نهضت مشروطه ایران، اقدامات دول اروپایی به ویژه انگلیس و روسیه در این زمینه و همین طور عواقب و پیامدهای احتمالی پیروزی یا شکست مشروطه خواهان آشکار می شود.
کلیدواژگان: شمس الدین بیک، عثمانی، ایران، انقلاب مشروطه -
صفحه 79درمقاله حاضر کوشش شده است که با تاکید بردو متغیر مستقل«قدرت سیاسی»و «جامعه مدنی»برای مطالعه ساختار مطبوعات مدلی عرضه شود.به اعتقاد نگارنده، این دو متغیر مستقل که به وسیله دو عامل «فرهنگ سیاسی نخبگان»و «دستگاه های حل و فصل تعارضهای اجتماعی» نیز تمدید یا تقویت می شوند، ساختار توسعه یافته یا توسعه نیافته مطبوعات را درایران شکل می دهند.
کلیدواژگان: مطبوعات، ساختار قدرت، قدرت سیاسی، جامعه مدنی -
صفحه 101این مقاله دیدگاه های طالبوف را درباره وجوه گوناگون تمدن جدیدغرب، آزادی، دموکراسی، علم و تعلیم و تربیت و استعمار، به کوتاهی بررسی می کند.چگونگی برخورد ایرانیان با تمدن غربی و پیدایش فرنگی مابی یا غربزدگی نیز مبحثی است که دیدگاه های طالبوف پیرامون آن به کوتاهی مورد اشاره قرارگرفته است. با این هدف که نقش و جایگاه و تاثیر او در پیدایش«گفتمان غربزدگی»در ایران قرن بیستم معین و شناخته گرددکلیدواژگان: تجدد ستیزی، غرب، استعمار، فرنگی مآبی
-
صفحه 123تاریخ نگاری محلی، سومین گونه مشهور تاریخ نویسی پس از تواریخ سلسه ای و عمومی است.هرایالت و شهری به فراخور اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کم و بیش دارای یک دواثر و یا بیشتر، تاریخ محلی است.در این حالت، ایالت وسیع کرمان که حد فاصل بین فارس و خراسان است، از تاریخ نگاری محلی نسبتا غنی برخورداراست و چنانچه تاریخ نگاری محلی آن را با سایر ایالات مقایسه نماییم، پس از خراسان و ایالات ساحل بحر خزر رویکرد سیاسی و نظامی دارد؛چراکه ارتباط مستقیمی بین اعتلا و زوال حاکمیت محلی آن سامان و تاریخ نگاری محلی آن وجوددارد. مشهورترین مورخ محلی و حتی به نوعی پدر تاریخ نویسی ایالت کرمان افضل الدین کرمانی(متوفای اوایل قرن هفتم هجری قمری)است که با تالیف سه اثر، نخستین تاریخ نویسی محلی این ایالت رارقم زد.پس از آن سنت تاریخ نویسی محلی این سامان هیچ گاه از تکاپو بازنایستاد و همچنان تالیفات چندی درباره تاریخ این منطقه تحریر شد.
کلیدواژگان: ایالت کرمان، افضل الدین کرمانی، تاریخ نویسی محلی -
صفحه 139ایرانیان از دیرباز با آئین مسیحیت آشنائی ها و تعاملاتی داشته اند.این دین درپاره ای ازبرهه های تاریخ، دربخشهائی از ایران نیز گسترش یافته بود.امامسیحیت در طول تاریخ یکسان باقی نماند و در سرزمنی های مختلف، صورتبندی های گوناگونی به خودگرفت و به فرقه های مختلف تقسیم شد.صورتهای اروپائی مسیحیت با گونه های رایج آن درایران و سرزمینهای همسایه متفاوت بود.در درازای نزدیک به هزارسال، به تدریج، سه فرقه کاتولیک، ارتدکس و پروتستان به همراه شعباتشان به عنوان اصلی ترین بخشهای مسیحیت اروپائی پاگرفتند.دراین پژوهش کوشش شده است تا میزان آگاهی ایرانیان روزگار صفوی به این صورتبندی، به ویژه نخستین آشنائی های ایرانیان با نهضت و فرقه پروتستان که همزمان با دوران صفویه شکل گرفت،بررسی شود.
کلیدواژگان: صفویه، مسیحیت، فرقه پروتستان -
صفحه 155تاریخ سیستان از دیرباز در تاریخ ملی ایران و حتی عالم اسلامی، جایگاهی ویژه داشته است.درروزگاران پس از اسلام، تاریخ سیستان درعصر صفاریان به مثابه کانون تاریخ ایران جلوه گرشد.پس از زوال دولت صفاری، رشته ای از ملوک سیستانی با عنوان ملوک نیمروز در شرق ایران حکومت داشتند که به هنگام حضور سلسله های تمرکز گرا،در پیوند با آنان و در هنگام کم رنگ شدن قدرت مرکزی به مثابه دودمان مستقل محلی، بر قلمرویی پهناور درشرق ایران فرمانروا بودند.با فرمانروایی صفویان روند دعاوی سلسه ای این ملوک با تحولات سیاسی دولت صفوی پیوند خورد اما پس از سقوط اصفهان، ملوک نیمروز در صدد احیای پادشاهی قدیم شرق ایران برآمدند که ملک محمود سیستانی و تکاپوی او را می توان نقطه اوج این رویداد به شمار آورد.پس از قتل ملک محمود سیستانی، اطلاعات وقاطع نگارها درباره سرنوشت ملوک نیمروز بسیار اندک است.اینک و درپرتواستفاده از نسخه خطی ناشناخته شجره الملوک می توان تصویری جدیدتر از تحولات سیاسی سیستان در سالهای پس از سقوط صفویان تاصدر دوره قاجار عرضه کرد.وظیفه اصلی پژوهش کنونی، بررسی ارزش اطلاعات منابع تاریخ نویسی این دوره و نشان دادن اهمیت اطلاعات شجره الملوک درباره خاندان کیانی سیستان است.
کلیدواژگان: سقوط صفویان، تاریخ سیستان، ملوک نیمروز، خاندان کیانی، شجره الملوک